Sistem žlijezda slinovnica kod psa sastavljen je od po dvije parotidne, mandibularne, podjezične i zigomatske žlijezde. Parotidna žlijezda smještena je ispod uha, a njen izvodni kanal završava s malenom papilom u ustima koja je smještena iznad gornjeg četvrtog premolara. Parotidna žlijezda izlučuje seroznu, manje gustu slinu. Upravo ova žlijezda često je zahvaćena upalnim procesom uslijed čega nastaje velika oteklina na tom dijelu vrata. Posebno često s ovim problemom srećem se upravo u ljetnim mjesecima, iako literatura ne navodi sezonski karakter ovog oboljenja. Nerijetko se upalni proces zaliječi, no opet se javi kroz nekoliko mjeseci pa je u takvim recidivirajućim slučajevima neophodna kirurška obrada.
Mandibularna žlijezda smještena je iza donje vilice, a njen izvodni kanal spaja se s izvodnim kanalom podjezične žlijezde. Podjezična žlijezda je najmanja od svih žlijezda slinovnica, smještena je vrlo blizu mandibularne.
Ove dvije žlijezde izlučuju mukozniju, gušću slinu. Izvodni kanal zigomatske žlijezde otvara se 1 cm dalje od izvodnog kanala parotidne žlijezde, iznad drugog gornjeg molara. Ova žlijezda smještena je blizu očne jabučice tako da njena upala može izazvati eksoftalmus, strabizam i pojačano suzenje oka.
Žlijezda slinovnica i njen izvodni kanal mogu biti upaljeni, mogu biti zahvaćeni neoplazijom, u kanalićima se mogu formirati kamenčići te može doći do rupture izvodnog kanala.
Sialadenitis-upala žlijezde slinovnice rijetko je primarno oboljenje. Obično se javlja kao posljedica traume ili sistemskih virusnih bolesti. Upala uglavnom prođe bez neke specifične terapije, no ako se upala često ponavlja može doći do oštećenja izvodnih kanala žlijezde slinovnice. Neoplazije žlijezda slinovnica su rijetke, nešto češće ih viđamo kod pudli i španijela i to kod pasa starijih od 10 godina.
Mucocele je najčešća bolest žlijezda slinovnica. Radi se o nakupljanju sline u potkožnom tkivu ili u slojevima sluznice ispod jezika, te posljedičnoj reakciji okolnog tkiva na slinu. Javlja se u starosti od 2 do 4 godine, a najčešće kod njemačkih ovčara i pudli iako je viđamo i kod drugih pasa. Glavni uzrok nastanka je trauma kod koje dođe do oštećenja izvodnog kanala žlijezde. Vlasnici primijete oteklinu na vratu ispod donje vilice koja je na dodir mekana i bolna. Bol je izražena u početku formiranja ciste, a kasnije je oteklina na dodir hladna i tjestasta. Osim na vratu, mucocele se može formirati ispod jezika što stvara probleme pri gutanju i obično je praćeno slinjenjem. Ponekad vlasnici sami primijete oteklinu ispod jezika koja izgleda poput prozirnog balona napunjenog tekućinom. Kod formiranja ciste na vratu dijagnozu postavljamo punkcijom- u punktatu je slina, a pregledom punktata obijemo uvid u eventualnu prisutnost upalnih ili malignih stanica. Konzervativnom terapijom uspijemo riješiti problem u većini slučajeva, no ponekad je potreban kirurški zahvat. Kada se cervikalna (vratna) mucocela vraća više puta unatoč terapiji, potrebno je kirurški odstraniti žlijezde slinovnice i to mandibularnu i podjezičnu žlijezdu zbog njihovog međusobno ovisnog anatomskog položaja.
Kada se mucocele formira ispod jezika, a ne odgovara na konzervativnu terapiju, možemo napraviti zahvat koji nazivamo marsupilizacija. U ovom slučaju ne odstranjujemo žlijezde slinovnice, već "balon" jednostavno razrežemo, otvorimo i stjenke okrenemo na van kako ne bi mogle ponovno srasti.
Čest uzrok nastanka podjezične mucocele je strano tijelo u ustima kao što su iverci, riblje kosti i slično. U našim uvjetima uzrok je nerijetko i suha travka u obliku strelice. Ponekad strana tijela nađemo unutar vrećice sa slinom kada ju kirurški otvorimo.
photo by Matthew Bowden
